Pseud.: a.m.z.; am.; Marianna Służewska; md; mld; Szperacz
Historyk literatury, krytyk literacki, prozaik, bibliograf
Urodzona 29 maja 1907 roku w Aleksandrowie Pogranicznym: córka Wilhelma Markowskiego, farmaceuty i Antoniny z Korotyńskich, nauczycielki. W 1924 ukończyła Gimnazjum Matematyczno-Przyrodnicze im. M. Konopnickiej we Włocławku. Następnie studiowała filologię polską i romanistykę na Uniwersytecie Warszawskim i w 1929 uzyskała magisterium. W 1927 wyszła za mąż za Ludomira Danilewicza, wówczas studenta elektrotechniki. Od 1929 pracowała w Bibliotece Narodowej w Warszawie; w 1933 zdała państwowy egzamin bibliotekarski.
Debiutowała w 1931 recenzją książki Z. Jabłońskiej – Erdmanowej „Oświecenie i romantyzm w stowarzyszeniach młodzieży wileńskiej na początku XIX w.”, ogłoszoną w Pamiętniku Warszawskim (z.10/12). Od tegoż roku publikowała artykuły w Roczniku Wołyńskim, Przeglądzie Bibliotecznym i Ruchu Literackim. Współpracowała z „Polskim słownikiem biograficznym”. Przygotowała rozprawę doktorską
o życiu naukowym Liceum Krzemienieckiego; jej podstawową wersję ogłosiła w 1937 w Nauce Polskiej (t.22). Była sekretarzem generalnym Rady Związku Bibliotekarzy Polskich. W 1939 została kierowniczką Działu Uzupełniania Zbiorów Biblioteki Narodowej. Po wybuchu II wojny światowej opuściła Polskę wraz z mężem, ewakuowanym służbowo i w listopadzie 1939 dotarła do Paryża, gdzie do upadku Francji pracowała w Towarzystwie opieki nad Polakami, a następnie w Bibliotece Polskiej. Ogłaszała artykuły w wychodzącym w Paryżu tygodniku Wiadomości Polskie.
Od listopada 1940 przebywała w schronisku dla uchodźców w strefie nieokupowanej we Francji – w Aix-les-Bains (Sabaudia). W maju 1942 przedostała się przez Hiszpanię do Portugalii, gdzie pracowała w Komitecie Opieki w dziale pomocy dla kraju. W sierpniu 1942 przybyła do Londynu; pracowała przez rok w biurze Funduszu Kultury Narodowej, a następnie w Bibliotece Ministerstwa Wyznań Religijnych
i Oświecenia Publicznego przekształconej w Bibliotekę Polską, której została kierowniczką. W latach 1943-45 była przedstawicielką Polski w komisji Books and Periodicals Committee, działajacej w ramach Allied Conference of the Ministers of Education i członkiem rady zarządzającej Interallied Book Centre. Publikowała artykuły i fragmenty prozy w wychodzących w Londynie pismach: Polska Walcząca (1942-43), Nowa Polska (1942-43), Wiadomości Polskie (1943). W 1945 została członkiem Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie. W 1947 zdała egzamin bibliotekarski w Library Association i uzyskała tytuł Associate of the British Library Association – Chartered Librarian (ALA). Była członkiem Sub-Commitee on Slavonic and East European Materials of the Standing Conference of National and University Libraries (SCONUL). Działała w zarządzie Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie, a także w zarządach Towarzystwa Historycznego i Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie. Publikowała stale w pismach emigracyjnych, m.in. w wydawanych w Londynie Wiadomościach (od 1946; tu m.in. w 1952-63 stała rubryka „Szkiełko i oko” pod pseudonimem Szperacz, także opowiadania i listy z podróży), Dzienniku Polskim i Dzienniku Żołnierza (stale od 1954: tu m.in. w 1965-81 cykl notatek dotyczących literatury pt. „Jednym tchem” podp.: a.m.z., am., amz.,M.D.), Życiu (1952-54), Tygodniku Polskim (1959-82), a także w paryskiej Kulturze (od 1960); tu w latach 1963-66 prowadziła rubrykę „W oczach Londynu” podp. mld, a w 1971-77 cykl pt. „Krajowe nowości wydawnicze”, następnie cykle „Kredowe koło” i „Czytam”. Od 1953 stale współpracowała jako krytyk literacki z Radiem Wolna Europa, w którym ogłosiła ponad pięćset felietonów w cyklach: „Polskie mienie kulturalne wywiezione do Rosji”, „Portrety pisarzy emigracyjnych”, „Dzieje dawnego Liceum Krzemienieckiego” i in. Publikowała w miesięczniku Na antenie (Monachium, 1963-70). Współpracowała też z rozgłośnią Voice of America, ogłaszając ponad sto felietonów radiowych. W 1954-64 opracowywała przeglądy bibliograficzne do działu „Polish Studies” w The Year’s Work in Modern Language Studies.
W 1960 otrzymała nagrodę literacką im. H. Naglerowej. W 1961 na podstawie pracy „Życie naukowe dawnego Liceum Krzemienieckiego” (promotor prof. Władysław Gunther) uzyskała stopień doktora filozofii w zakresie filologii polskiej na Polskim Uniwersytecie na Obczyźnie. W 1969 została członkiem jury nagród Fundacji im. Kościelskich w Genewie. Za działalność bibliograficzną i bibliotekarską otrzymała w 1970 nagrodę Fundacji A. Jurzykowskiego w Nowym Jorku.
Od 1971 wchodziła w skład jury nagród Wiadomości w Londynie. Była członkiem Polskiego Towarzystwa Historycznego w Wielkiej Brytanii. Należała do komitetów redakcyjnych Tek Historycznychi Antemurale (Rzym 1972-86) oraz Materiałów do Bibliografii, Genealogii i Heraldyki Polskiej (od 1974). Po śmierci męża (1971) poślubiła w 1973 Adama Kazimierza Zielińskiego, prawnika, z zamiłowania historyka stosunków polsko-portugalskich. W tymże roku jej praca w Bibliotece Polskiej dobiegła końca, wyjechała na stałe do Portugalii. W 1977 i 1984 otrzymała nagrody paryskiej Kultury, a w 1979 nagrodę Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie. Odznaczona Krzyżem Oficerskim (1972) i Krzyżem Komandorskim (1993) Orderu Odrodzenia Polski. W 1989 została członkiem SPP oraz członkiem honorowym Towarzystwa Literackiego im. A. Mickiewicza w Warszawie. Mieszkała w Quinta das Romazeiras, w Feijo pod Lizboną w Portugalii. Zmarła 22 maja 2003 roku. Miała 96 lat.
Twórczość
- Tymon Zaborowski. Życie i twórczość (1799-1828) Warszawa1933
- Zagadnienia bibliografii wołyńskiej. Łuck 1939
- Biblioteki polskie. Grenoble 1941
- Losy bibliotek polskich. Francja 1941
- Dawne granice ziem polskich. Francja 1942
- Losy bibliotek polskich. Londyn 1942
- The universities of Poland. Glasgow 1945
- Krótki zarys bibliotekarstwa. Londyn 1951
- Blisko i daleko. Opowiadania. Londyn 1953
- Dom. Powieść. Londyn 1956. Wydanie następne tamże 1957
- Pierścień z Herkulanum i płaszcz pokutnicy. Szkice literackie. Londyn 1960
- Bibliography of works by Polish scholars and scientists published outside Poland in languages other than Polish. Londyn 1964
- Catalogue of periodicals in Polish or relating to Poland and other Slavonic countries published outside Poland since September. Londyn 1964. Wydanie następne tamże 1971.
- Bibliography of books in Polish or relating to Poland published outside Poland since september.
- Katalog Wystawy Zbiorów Historycznych. Londyn 1970
- Bibliografia „Kultury” i „Zeszytów Historycznych”
- Szkice o literaturze emigracyjnej. Paryż 1978
- Wspomnienia o Bibliotece Narodowej w Warszawie. Paryż 1978
- Literatura wolnego słowa 1939-1986. Warszawa 1986
- Ludzie z kurzu. Warszawa 1989
- Próby przywołań. Szkice literackie. Warszawa 1992
